قلعه فلک الافلاک

فلک الافلاک نگین خرم آباد یا دژِ شاپورخواست قلعه‌ای تاریخی در مرکز شهر خرم‌آباد در استان لرستان است.

فلک‌الافلاک با نام قلعه دوازده بُرجی هم شناخته می‌شود. این بنا بر فراز تپه‌ای مشرف به شهر خرم‌آباد و در نزدیکی رودخانه، در مرکز شهر قرار گرفته و چشم‌گیرترین اثر تاریخی و گردشگری در این شهر است.

قدمت قلعه

متأسفانه تاکنون هیچ سند یا مدرکی دال برتاریخ ساخت بنا و نام سازنده آن، بدست نیامده و منابع نیز در این خصوص خاموش مانده اند. اصولاً اینگونه دژها ریشه‌هاي کهن دارند و به مرور زمان تاریخ بنیان و نام بانی آنها به فراموشی سپرده شده است.قدیمی‌ترین سند مکتوب که اشاره به قلعه فلک الافلاک تحت عنوان «قلعه شاپور خواست» نموده، کتاب «مجمل التواریخ و القصص» اثر نویسنده ای نامعلوم مربوط به قرن ششم هجری مي‌باشد. 

معنی فلک الافلاک

فلک‌الافلاک در لغت به معنای «سپهر سپهران» است. 

قلعه فلک‌الافلاک با نام‌های گوناگونی در طول زمان شناخته شده‌است.

دژ شاپورخواست، سابر خواست، قلعه خرم‌آباد، دوازده برجی و کاخ اتابکان از آن جمله‌اند.

قلعه خرم‌آباد از دوره قاجار به بعد با نام فلک‌الافلاک ضبط شده‌است.

با توجه به اینکه ممکن است دوازده برجی، اشاره‌ای به دوازده برج فلکی باشد، ممکن است نام فلک‌الافلاک نیز از همین‌جا ریشه گرفته باشد.

فرهنگ عمید :(اسم) [عربی] [قدیمی] فلک نهم که آن را محیط بر عالم ماده می‌دانستند؛ فلک‌المحیط؛ عرش.

معماری بنا

قلعه وسعتی به اندازه ۵۳۰۰ متر مربع دارد و ۲۲۸ از محیط های اطرافش متعلق به محوطه آن هستند.

بلندترین دیوار آن ۲۲٫۵ متر بالاتر از سطح زمین قرار گرفته است. داخل قلعه از چهار سالن بزرگ، دو حیاط خلوت، چندین تالار کوچک، اتاق ها و دروازه هایی به سمت شمال ساخته شده است.

مصالحی که در ساخت از آن استفاده شده است سنگ، آجر (قرمز و بزرگ)، خشت و ملات گچ و آهک می باشد. ورودی مجموعه نیز در برج جنوب غربی به عرض ۱۰ متر و ارتفاع ۳ متر ساخته شده است.

کاربری ها

این بنا به لحاظ موقعیت استراتژیکی خود در قرن چهارم هجری قمری به عنوان مقر حکومت آل حسنویه و گنجور در زمان آل بویه در آمد همچنین خزانه حکومتی خاندان بدر در قرن چهارم هجری و مقر حکومتی اتابکان لر کوچک و والیان لرستان در دوره صفویه تا قاجار و سرانجام پادگان نظامی و زندان سیاسی در دوران پهلوی اول و دوم از مهمترین کاربردهای قلعه در گذشته محسوب می‌شود.

حمام دژ

حمام قلعه در ضلع شمالی حیاط اول و در نزدیکی چاه قرار داشته‌است. این حمام تا اواخر دوره قاجار قابل استفاده بوده و اکنون آثاری از آن مانند تنبوشه‌های سفالی، نقش‌های آهک بری و کانال‌های زیر زمینی قابل مشاهده است.

کاربری کنونی

این اثر ارزشمند در سال ۱۳۴۹ از ارتش به وزارت فرهنگ و هنر سابق واگذار و به شماره ۸۸۳ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. در سال ۱۳۵۴ این بنا با راه‌اندازی موزه مردم‌شناسی و مفرغ‌های لرستان به موزه تبدیل شد. در سال‌های اخیر با مرمت نمای بیرونی و داخل بناموزه‌های باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، آزمایشگاه مرمت اشیاء، مرکز فروش تولیدات فرهنگی و چایخانه سنتی در این مجموعه فرهنگی تاریخی راه‌اندازی شده‌است.

محوطه مجموعه

محوطه باستانی در حدود ۱۲۰هزار مترمربع وسعت دارد و ارتفاع تپه با احتساب ارتفاع دیوارهای بنا، از سطح خیابان های مجاور حدود ۴۰متر است. معماری کنونی بنا، بیانگر الحاقات فراوانی است که در دوران‌های گوناگون بدان افزوده شده، بیشترین این تحولات مربوط به دوره صفویه تا قاجار می‌باشد. 

موقعیت در شهر

فلک الافلاک از شرق و جنوب غربی به رودخانه خرم آباد، از غرب به خیابان و محله دروازه برجی و از سمت شمال به خیابان فلک الافلاک محدود می شود.

چاه پر از اسلحه !

در شمال شرقی حیاط اول و در پشت یک طاق نمای بلند، چاه آب قلعه قرار دارد.

عمق این چاه که بیشتر آن با برش صخره به سرچشمه آب گلستان راه یافته نزدیک به ۴۰ متر است.

در گذشته آب مورد نیاز ساکنین دژ از همین چاه تأمین می‌شده‌است و اکنون نیز قابل بهره‌برداری است. در این دژ یک حلقه چاه وجود دارد. هنگامی که برایش نورافکن نصب می‌کردند، تعداد زیادی اسلحه مربوط به دوران رضاشاه در آن پیدا شد.

سایر جاذبه ها

سایر جاذبه های استان لرستان را نیز در لینک ببینید.

اقامت و پذیرایی

یکی از ارکان سفر اقامتگاه  و وسیله نقلیه مناسب می باشد .

رستاک بصورت حرفه ای برای شما در خرم ابادو اطراف آن می تواند امکانات اقامتی مناسب تدارک ببیند .

علاوه بر این خدمات گردشگری شامل :

راهنمای محلی،سوغاتی و غذای محلی و نیز اجاره اتومبیل با راننده را نیز می توانید:

بصورت ان لاین از اپلیکیشن رستاک و سایت رستاک رزرو نمایید.

دانلود ان از گوگل پلی و کافه بازار رایگان است

برای رزرو هیچ هزینه ای برای میهمان ندارد.

رستاک بلیط هواپیما با نرخ های رقابتی بصورت چارتر و سیستمی برای شما فراهم می سازد.

درج هر تعداد آگهی برای اقامت و اجاره وسیله نقلیه با راننده توسط میزبان در سایت رستاک رایگان می باشد.